TESO – Idila lem itunga lu ipu aimuarit Emorimor Osuban ebe amamei akejokis ido amamete nu ajokak nueswamat cut kanu Iteso.
Itunga luipu iyuunete ebe iswamat itunganan ibore yen ejok arai erai ibore yen eanyunete kesi akonye kec ido kopedorete atiror kakaninikec. Arereng naronon kane ejaasi itunga ngul, ajokisio nuipu nu eswamat Emorimor Osuban kitorite atukot naka ICU kesi mam eraasi nu ewanyunio akonye ka atirorio ka akanin.
Ainingosit na apol noi na etapasi etau loka Papa Osuban nes na amameatar ICU ka apiai kanu aswam iboro luakotosi Iteso. Iteso da ikulepek mam cut ejainikinte ICU apiai, konye kodedeng noi aimuarit Emorimor ebe mam ibore yen eswamat. Eipone ali ti akotoro Iteso Emorimor aswam nuajokak komamete apiai?
Karaida ekoni nen, mam Papa Osuban abu kosukok akaninike. Ageun kapak naesiboikinere ngesi oyapesi, abu Osuban koseu angirikin aswam iboro icie luapedori ngesi komamete apiai adio da kotoma ICU. Emedaikisi iboro lu lueswama ngesi Iteso ka apugan naka Uganda, Kenya ka akwapin acie nuejaas itunga luka ‘Ateker.’
Aitopol aimorikikina ka aipuc
Nesi adiopet kalosikinete nuka ICU. Abu Osuban koinak Iteso luka Uganda, Kenya ka luejaas akwapin nuko kinga arucokin kosodete aimorikikin einer, aswam ka alosit nepepe kotoma ICU kwape idwe luka ‘Papa Ediopet’, nges Emorimor, ibore da yen mam sek lem ajai.
Iteso luko Kenya kes noi ejenete kotauonokec kamin naepol noi ajokis naiswamakit Emorimor kesi. Sek mam Iteso luko Kenya ajenas kwape ateker na apol akwap kangin. Araasi Iteso luejwalaunitai kilokonyitete ko Kenya kwape luadit noi agogong kotoma apugan ka akerianut nako Kenya.
Konye keloma Emorimor aipejonokin Iteso luko Kenya abu kitogogong aimorikikina ka eingarenone kec, ne abu koinak apugan nako Kenya ariengun ajenun ebe apol ido agogong teni ateker na, kosodete ainakin Iteso da apugan na edistrikt kec – Teso Distrikt.
Eyatakinos kwana idistriktan luatiakaki Kenya Iteso. Imoriaritos Teso North, Teso South, Nambale, Matayos ka Mt. Elgon. Etesot, Lokaibuses Sospeter Ojaamong lo erai Egabana loka Apugan naka Busia County ko Kenya nges erai aanyunet naka aitogogongio naka aimorikikina ka eingarenone loka Iteso ko Kenya.
Abu Osuban kingarenik arucokina kiding itunga lu ‘Ateker’ – Iteso luko Uganda, Ikaramoja, Iturukana ka Imasai luko Kenya, Itoposa luko South Sudan ka Inyangatom luko Ethiopia (Abisinia) nekolo kelomunata Iteso. Abu Osuban kisipedo atekerin nu airiamunun amorenen ipucito ka asubanasia nu einono nuecatakitere airam akiro nuka aipuc ka aimorikikina kiding kec.
Oni kere kiitunit ebe ajaas atekerin ngun kere toma asuban nuka Einono lo Iteso (Heritage Day) nuetolosio ko Kumi olap Loitomonetaarei okaru 2018. Asubanasia nu kes elosikitere aitidisiar ingungeta ka adukun ainapakina kokiding na Iteso ka Ikaramoja, kosodi kidding Ikaramoja ka Iturukana.
Arai Papa Osuban adukon aipuc loeyapaara noi kojauteneke. Ainakina noi ngesi toma ainapeta kere nuka aipuc kanu itungake ka luka Uganda da. Abu da ingarenikt Iteso ajaikin Rikwangba, South Sudan ainerun aipuc kiding Apugan naka Uganda ka ajiok lukokitui luka LRA lu engarenikit Joseph Kony.
Abu da Osuban kiducokite airam aipuc kojai kiding Iteso ka Ikaramoja, kosodi kiding Ikaramoja ka Iturukana. Aipecitoike nes duc da engarakit aitidisianar ka aisinapinikin amumu kiding Iteso ka Ijapadola (Imudama) kanu amaria etaun lo Tororo.
Kotoma ICU da, abu Emorimor koduk Ekomision lo Apuconor loingarenikit Loapolon Monsignor Robert Ecogu loda erai Vicar General loka Aanyanaret ka Katulik ko Teso.
Eyapesi loka Emorimor, ipadicas ka iriongeta luojokotau, kwape nat Land and Equity Movement in Uganda (LEMU), GIZ CPS ka GIZ RELAPU (iriongeta luko Germany), nes abu kopedo aiteten eyaitene lo alupok nukopiten lo Iteso. Kotoma aipadica kangin aponi kitolomunai eitabo (PPRR) loejaas inonosio lutupitono kanu ayaitor alupok nuka Iteso.