Aseo naka ekaru 2021, nesi erai Naiwongonet aitolosio ka aitemonokinio ejok erionget lo aseo (EC), kowai loka apetetait naka Ipatei ko Uganda.
Itolositai aseo cut kodoco kiding ne amwaniar adeka naka Ekorona (Covid 19).
Angetakin na aseo kainapakina ne asekunata aseak engarenok lu opatei lu egelegela ameun kane ejai E president, MPs lu airabet na apolon, ka engarenok lu apuganasia nu okwap nesi itodunit ebe erai aumokinet, ne ejaasi itunga luko Uganda lu egogong kojaasi kapeleikinet kanu awanyun ebe enapaara eipone lo aisek engarenok kitoritete abooti.
Ameun okaru 2018, abu erionget lo aseo kitolot aswamisio swi kitosomaete ainapeta nu adunit apesikin kanu ekaru 2020-2021, ne abu koyau aseo na etolosio apaarasia nu egelegela kiding olap lo Orara ka Omuk okaru 2021.
Kwape erionget lo aseo epol isio alakara ne ejai Lokasuban kanu aisipedoor isio aitolot aseo kainapaara. Isialamikit isio apugan nako Uganda, na abu kisipedo aitolosio na aseo kana, kowai lo ainapaara ka aremokin Ekomision apiyai nu elosikina.

Ikoto bobo aisialamikin itunga luko Uganda kere lu apotu kopedosi aitosoma apedor kec na ijaikit kesi ekisil loko Uganda, asekun engarenok lu akotosi kesi kitosomaete aseeta.
Esialamit ngun kere lu apotu koboloboloto aseo kwape lu epudasi asekunio, aibosio kere ido akoto amalan ngun lu apotu aseak osipokisi oyapesin.
Na awasia, esukunyikit alakara koosi ne ejaasi Iministris ka ikodena kere lu apugan, kangunlu eraasi lu itunga ka atukono nuko ojokotau, lu ayuara, ka lu iyemuto, kanu agangat na apotu koremokisi erionget lo aseo ne etemonokinere ka aitolot aseo kodoco.
Isio apedor aseo kodoco, kwape Ekomision, ka itunga luko Uganda kere, nesi adolunit, ido apotu yesi kijaikisi isio agangat itunga koosi.
Na awasia akoto aisialamikin imeeban ka eswamak kere luka Ekomision kanu aisipedoorio aitolosio ka angetakino na aseo na eumokina kodoco.
EIPONE LO ITOLOSITERE ASEO NAKA 2021
Aitolosio na aseo naka 2021 na abu kolot jokan nesi imarakitai toma aitosomao na epulaani lo okaru 2018 kanu ekaru lo 2018 toni 2021.
Okwap na erot kalo, apotu esiketikisi adukuno ka aitogogong arucokina ka itunga swi kowai lo aitolot aseo na abu kolot ejok kainapaara.
Apotu katupata ainapeta nu aitolot aseo atiakununeta, ido apotu ber apesikisi nu apugan, ka nu ikamanara ka enyadu kanu aisipedoor aitemonokin ka aitolot aseo.
Ido aswamisinei acie nu apotu etolototo, kesi, agwelunun acuuman nu ebecokina, iboro lu itosomaete acuuman nu ka imotokan.
Acie kesi aitemonokin aibosio ne esekere ko Uganda kere, aisiteteuno na eitaabo lo aseo, kitosomaete eipone lo katinen kwana (Biometric Technology), apesikino ka aijeruno na eitaabo lo aseo, ne ewadikauna aseak 18,103,603, ido kotoma kangun angor kesi araasi 9,504,391, nepetai (52.5%), ido ikiliok kesi araasi 8,599,212, nepetai (47.5%).
Abu bobo Ekomision kitolot aiwadikao na abwaak lu ekilasi asekunio kanu e president, airabet ka apuganasia nu okwap kangun lu idila apalunite.

Abu erionget lo aseo kinapak ka aite eipone lo ajaatatar ainapeta nu aisup aseeta kangin aiboisit na amariaete abwaak.
Awasia do abu erionget lo aseo kitolot aseo, airere eipone lo etolosere aseeta 34,684, anatarite Uganda kere, aponi kotukokinai aseeta nu kangin abwaan, ido aponi kolimorai etelekaarak aiboisio kere.
Abu bobo erionget lo aseo kotukonok aurianeta kanu asekun lu ebwoikitos, ipudesia kangun lu epalunitai (SIGs), kairabet, kwapenat, abwoikitok atumunak, Eswamak, itunga lu engwalangwalauna (PWDs), Apolok ka Ikearin (UPDF).
Atiokisio nu atereikina kede aseo okaru 2021. Adeka naka Korona nesi cut etolitoli aseo okaru lo karaida adaunitai apesikin ainapeta kiding okaru 2020/2021.
Eraasi Okwang, 23, 2020, kelimo apugan nu aigol akwap, ageunit erionget lo aseo aitolot epelu ke kwape adaunitor apesikin kiding okaru 2020/2021 kanu aseo na akwap kwape nat, Aisiteteun ka apesikin eitaabo lo aseo, kangol lo itunga lu pac apalunitai.
Autaara erionget lo aseo aitolot ainapeta nu aseo na itunga lu apalunitai kwape nat; itunga lu engwalitos, apolok, atumunak, anyoun ocaaloi toni adokena nuko kuju.
Abu do aitemonokin na aseo kotupak na asekunio na ikansulon lu apuganasia nuko kwap, imeeban lu airabet ka e president.
Abu ber erionget lo aseo kisukunyik aitolot ainapeta ngun kotupitete aicoreta nu apesikit apugan kanu aitikitik anyalatoi na adeka naka Korona.
Arai nu naarai akiro nu aseo, ejai itunga atukonokin ido emina kijaik lu ipu aikatun adeka naka Korona na ekopa kane ejai itunganan toni itunganan karai obore toni obore.
Kanu kangun abu Ekomision kotwania ilapio iuni lu abeitor aitolot ainapeta kec nu aseo. Aisukunyikino na ainapeta nu egereunitai kanu aseo, kesi apotu koyautu aisuguikinet ne ejaasi itunga kowai lo aitolot aseo. Imoriaritos; lu ipatei ka atukono acie nu ajaasi aitemonokin……………..ejaasi acie ingaren